Είτε είστε βιβλιοφάγοι είτε απλά αγαπάτε τη συντροφιά ενός καλού βιβλίου είτε ακόμα αν διαβάζετε όλη τη ζωή σας λόγω σπουδών και δουλειάς, θα έχετε συναντήσει ένα τουλάχιστον κείμενο που υπήρξε καθοριστικό στη διαμόρφωση της λογοτεχνικής σας προσωπικότητας. Εγώ έχω συναντήσει μέχρι τώρα τέσσερα, που τα θεωρώ χωρίς υπερβολή, τα προσωπικά μου ευαγγέλια στα οποία ανατρέχω συνεχώς, ξανά και ξανά. Το ''Εκκρεμές του Φουκώ'' είναι ένα από αυτά.
Η παραπάνω προσωπική εξομολόγηση έγινε για να εξηγήσω ότι δεν πρόκειται να διαβάσετε την κριτική ενός βιβλίου αλλά την προσπάθειά μου να μιλήσω για ένα βιβλίο που το θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό και να εξηγήσω γιατί. Καταρχάς, οφείλω να σας προειδοποιήσω ότι πρόκειται για ένα μυθιστόρημα-τόμο 900 και πλέον σελίδων (ήτοι για hardcore βιβλιοφάγους), μέσα στις οποίες σχεδόν όλη η παγκόσμια ιστορία, από την εποχή των σταυροφοριών στη Μέση Ανατολή μέχρι τη δεκαετία του '70 στην Ιταλία, χρησιμοποιείται ως υλικό της πλοκής ή πιο σωστά ως μια τράπουλα που ανακατεύοντας και ρίχνοντας τα χαρτιά της ο συγγραφέας δίνει μια ερμηνεία όχι του μέλλοντος αλλά του παρελθόντος. Ακούγεται περίπλοκο και ασαφές; Στην πραγματικότητα είναι πολυεπίπεδο και λαβυρινθώδες αλλά με δομή στέρεα και αριστοτεχνική και κυρίως άκρως εντυπωσιακή, ακριβώς όπως οι τεράστιοι καθεδρικοί ναοί που χτίζονταν στην Ευρώπη τον Μεσαίωνα - ο Έκο είναι μεγάλος μάστορας και κατά την ταπεινή μου γνώμη αυτό είναι το αριστούργημά του.
Το να πούμε ''δύο λόγια για την υπόθεση'' δεν είναι εύκολο αλλά ας προσπαθήσουμε: βρισκόμαστε στο Μιλάνο της δεκαετίας του '70 μέσα στο κλίμα των πολιτικών συγκρούσεων εκείνης της εποχής - ''αν δεν ήταν επανάσταση, ήταν οπωσδήποτε η καλύτερη απομίμησή της'', λέει χαρακτηριστικά ο αφηγητής και βασικός ήρωας, ένας υποψήφιος διδάκτορας της Ιστορίας που μελετά τους Ναΐτες ιππότες. Συναντά τυχαία έναν επιμελητή εκδόσεων σε έναν ιδιόρρυθμο εκδοτικό οίκο που ασχολείται κυρίως με τον αποκρυφισμό, ο οποίος του προτείνει να συνεργαστούν σε μια καινούρια σειρά βιβλίων με ανάλογο θέμα. Εκείνος δέχεται και αρχίζουν να διαβάζουν εκατοντάδες χειρόγραφα: στην ομάδα προστίθεται και ένας ακόμα αναγνώστης-μελετητής της Καμπάλα και αργότερα ένας μυστηριώδης σύμβουλος, αριστοκρατικής καταγωγής και πάμπλουτος, ο οποίος αφήνει συνεχώς να εννοηθεί ότι είναι ο διαβόητος κόμης Σεν Ζερμαίν (θρυλική μορφή του αποκρυφισμού και υποτίθεται αθάνατος).
Προσπαθώντας να βάλουν τάξη στο χάος και να επιλέξουν τα πιο σοβαρά χειρόγραφα προς έκδοση, γνωρίζουν έναν συγγραφέα ο οποίος μοιάζει να κατέχει πράγματι ένα κομμάτι, τουλάχιστον, της αλήθειας για το τι απέγιναν οι Ναΐτες και ποιο ήταν το μυστικό που φύλαξαν με τις ζωές τους, οδηγούμενοι στα βασανιστήρια και την πυρά, από τον βασιλιά της Γαλλίας. Μαγεύονται και μπαίνουν στον χορό, δημιουργώντας τη δική τους εκδοχή για την ιστορία, το δικό τους Σχέδιο - αλλά αυτό που ξεκίνησε ως πνευματικό παιχνίδι διανοουμένων καταλήγει σε μια άκρως επικίνδυνη εμπλοκή με τους αποκρυφιστικούς κύκλους.
Ελπίζω ότι χωρίς να σας κουράσω (πολύ) ή να σας ''κάψω'', απέδωσα υπερσυμπυκνωμένα τα όσα διαδραματίζονται στις σελίδες του ''Εκκρεμούς''. Οπωσδήποτε δεν είναι ένα εύκολο βιβλίο - αλλά τίποτα εύκολο δεν μπορεί να είναι τόσο γοητευτικό! Ο τρόπος με τον οποίο εμπλέκει την καθημερινότητα και τις προσωπικές ιστορίες των ηρώων του με την Ιστορία και η καταβύθιση στα σκοτεινά υπόγεια της απόκρυφης ερμηνείας του κόσμου. Τα ταξίδια στον χρόνο και την υδρόγειο και ο εγκιβωτισμός των διαφορετικών επιπέδων της πλοκής το ένα μέσα στο άλλο. Οι εικόνες που σε κατακλύζουν και οι χαρακτήρες, ακόμα και οι τριτεύοντες ή όσοι έρχονται ως φαντάσματα από το παρελθόν, ολοζώντανοι και σαιξπηρικοί. Η ευφυής γλώσσα - ένα ταχύρυθμο μάθημα σημειολογίας, και οι διακειμενικές αναφορές που δεν κουράζουν, αντιθέτως εμπλουτίζουν γόνιμα το κείμενο και τη φαντασία του αναγνώστη. Το λεπτό χιούμορ και η ειρωνική ματιά - όχι καυστική αλλά με την τρυφερότητα ενός συντρόφου, στον τρόπο σκέψης των διανοουμένων. Και τέλος, η απίστευτη τέχνη με την οποία συνθέτει όλα τα παραπάνω σε ένα απόλυτα απολαυστικό ανάγνωσμα!
Τι άλλο να πω; Απλά υποκλίνομαι και προσθέτω τούτο το τελευταίο: τα βιβλία είναι πόρτες και το ''Εκκρεμές'' είναι μια βιβλιοθήκη μέσα σε ένα βιβλίο, με τόσες πολλές πόρτες ώστε κάθε φορά που το διαβάζω ανακαλύπτω καινούριες.