Για κανένα παιδί δεν είναι εύκολο να μάθει ότι έχει υιοθετηθεί και οι αντιδράσεις πάντα είναι απότομες ειδικά αν το παιδί το μάθει σε ηλικία πέραν της παιδικής.
Χρόνος γνωστοποίησης
Σύμφωνα με τους ειδικούς η καλύτερη ηλικία γνωστοποίησης του παιδιού ως προς την υιοθεσία του είναι όταν είναι ακόμα μικρό, θέτοντας ένα εύρος από τα 2-4 έτη χωρίς όμως να σημαίνει ότι θα υπάρχουν μεγάλες διαφορές αν το μάθει αργότερα. Απλά θα μπορέσει να το επεξεργαστεί πιο ομαλά και στα σταδιακά. Η γνωστοποίηση αυτή πρέπει να γίνει από τους ίδιους τους γονείς και όχι από τρίτους γιατί η ρήξη που θα έρθει στις ισορροπίες του παιδιού θα είναι πολύ μεγάλη και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει το παιδί να χάσει την εμπιστοσύνη του και προς τους θετούς του γονείς. Για την ενημέρωση των παιδιών είναι απαραίτητο να λαμβάνεται υπόψη η νοητική και συναισθηματική τους ανάπτυξη που θα προϋποθέσουν και τον τρόπο με τον οποίο θα μιλήσουν οι γονείς στο παιδί. Παρόλο που το παιδί μπορεί να το μάθει μικρό, στην πραγματικότητα κατά τα 6-7 έτη αρχίζει να έχει αντίληψη της ιδιαιτερότητας της κατάστασης, ενώ κατά τα 11 χρόνια που συνθέτεται ο συνειρμός και η λογική μπορεί να καταλάβει τα πράγματα καλύτερα. Το παιδί μέχρι και την ενηλικίωσή του θα συνεχίζει να το επεξεργάζεται και να το προσαρμόζει ανάλογα με την ηλικία και τα ερεθίσματα που δέχεται, επομένως και να έχει και ποικίλες αντιδράσεις. Σύμφωνα με τους ειδικούς, φαίνεται πως ένα παιδί που μαθαίνει ότι είναι υιοθετημένο μπορεί να παρουσιάσει διαταραχές στη συμπεριφορά του όπως επίσης και μαθησιακές δυσκολίες, ενώ επίσης μπορεί να επηρεαστεί η νοητική εξέλιξή του. Αυτό δε σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι το ο θετός γονιός βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα. Τέτοια φαινόμενα παρουσιάζονται και στις οικογένειες που έχουν αποκτήσει παιδί με βιολογικό τρόπο, επομένως απλώς χρειάζονται αντιμετώπιση και προσοχή.
Πόσα πρέπει να ξέρει το παιδί που έχει υιοθετηθεί;
Το παιδί αφότου μάθει ότι έχει υιοθετηθεί θα έχει πολλές απορίες οι οποίες είναι λογικό να πρέπει να απαντηθούν. Πόσα όμως πρέπει να γνωρίζει το παιδί από τη στιγμή που θα μάθει για την κατάσταση; Και στο συγκεκριμένο θέμα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ηλικία του παιδιού και η νοητική του ανάπτυξη. Δεν είναι δυνατόν εκ των πραγμάτων να γνωρίζουν τα ίδια ένα παιδί 5 και 18 χρονών για παράδειγμα. Αναφορικά με τα παιδιά οι ειδικοί συμφωνούν ότι δεν πρέπει να γνωρίζουν πάρα πολλά, καθώς οι πληροφορίες δεν δε φιλτραριστούν κατάλληλα ενώ επίσης θα είναι πολλές για να μπορέσουν τα παιδιά να τις δεχτούν και να τις επεξεργαστούν. Οι απορίες που θα έχει το παιδί σαφώς και θα πρέπει να επιλυθούν, όπως επίσης και όλα τα θέματα που το απασχολούν μέσω συζητήσεων και ήρεμου περιβάλλοντος.
Ψυχολογική κατάσταση παιδιού
Από τη στιγμή που ένα παιδί θα μάθει ότι είναι υιοθετημένο, έρχεται αντιμέτωπο με πληθώρα συναισθημάτων τόσο έντονων που δεν είναι εύκολο να τα διαχειριστεί. Καταρχήν έρχεται το συναίσθημα της απορίας τόσο ως προς το σε ποιον μοιάζουν όσο και για ποιο λόγο οι βιολογικοί του γονείς το έδωσαν και αν ευθύνεται το ίδιο για την απόφαση αυτή. Το παιδί δεν μπορεί να καταλάβει ότι οι βιολογικοί γονείς δε γνώρισαν το πλάσμα που είναι σήμερα, την προσωπικότητα του και το παρουσιαστικό του. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται και έχουν επίγνωση της ύπαρξης και του εαυτού τους και νομίζουν επομένως ότι έτσι τους αντιλήφθηκαν και οι φυσικοί τους γονείς οι οποίοι αφού τα γνώρισαν τα εγκατέλειψαν. Αυτή είναι και η αρχή για νέα συναισθήματα που χαρακτηρίζονται από σκέψεις ότι το παιδί είναι κακό, ανάξιο, άσχημο ή ανεπιθύμητο. Αναπτύσσονται ενοχές και έντονο το συναίσθημα της απόρριψης και της εγκατάλειψης, ενώ νιώθουν την απώλεια της οικειότητας, της εμπιστοσύνης και της αυτοεκτίμησης. Αυτά τα συναισθήματα διαλύουν τις ισορροπίες και την ταυτότητα που έχει χτίσει ένα παιδί με αποτέλεσμα να το κάνουν το εύθραυστο. Οι σκέψεις αυτές ακολουθούνται κατόπιν από θυμό τόσο προς τους βιολογικούς γονείς, όσο και προς τους θετούς καθώς τα αρνητικά συναισθήματα στρέφονται συνολικά εναντίον του θεσμού «οικογένεια». Οικογένεια «πρόδωσε» στη μια πλευρά, οικογένεια θα «προδώσει» και τώρα. Η ταύτιση αυτή δεν μπορεί να διαχωριστεί λόγω της κατάστασης και τα πυρά συνήθως είναι χωρίς αναισθητικό για όποιον τα δέχεται.
Αντιδράσεις του παιδιού
Τα συναισθήματα που κατακλύζουν ένα παιδί μόλις μάθει για την υιοθεσία του, είναι εμφανή στις αντιδράσεις του. Σίγουρα στην αρχή δεν πρόκειται να είναι φιλικό με κανέναν και ιδιαίτερα με τις γονεϊκές φιγούρες. Το αίσθημα της εγκατάλειψης που εξωτερικεύεται με τη μορφή της εχθρότητας προς τον έξω κόσμο, είναι στην πραγματικότητα άμυνα προκειμένου να στηρίξει τον εαυτό του καθώς θεωρεί μόνο εκεί μπορεί να υπολογίζει. Η απογοήτευση που νιώθει ένα παιδί όταν μαθαίνει για την υιοθεσία του εξαλείφει τα καλά συναισθήματα, με αποτέλεσμα να απαξιώνει την αγάπη και να καθίσταται αδύναμο να τη δώσει για κάποιο χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με τα πέντε στάδια διαχείρισης ενός άσχημου γεγονότος, το παιδί περνάει από διάφορες ψυχολογικές διακυμάνσεις που περιλαμβάνουν την άρνηση, το θυμό, την επεξεργασία, την κατάθλιψη και την αποδοχή τελικά της κατάστασης. Κάθε στάδιο συνοδεύεται και από τις ανάλογες σκέψεις οι οποίες είναι συμπτώματα της πληγωμένης ψυχολογίας και θέλουν πολύ προσεκτικό χειρισμό, ενώ επίσης τα στάδια αυτά μπορεί να επανέρχονται ανά διαστήματα ενόσω το παιδί μεγαλώνει. Αρχικά το παιδί μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του, να αποφεύγει τις συζητήσεις και να αποξενωθεί από τον περιβάλλοντα χώρο του (άρνηση). Τη θέση αυτών καταλαμβάνει κατόπιν η εριστικότητα, η εχθρότητα και τα ξεσπάσματα συμπεριφοράς (θυμός), ενώ αργότερα φαίνεται χαμένο σε σκέψεις και αποδιοργανωμένο σκεφτόμενο την κατάσταση (επεξεργασία). Από αυτό περνάει σε απαισιόδοξες σκέψεις τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον, αϋπνίες ή έλλειψη ύπνου και πιθανόν σε νωθρότητα ή αίσθημα υπερβολικής κόπωσης (κατάθλιψη) για να φτάσει στο τέλος να αρχίσει να συζητά με τους γονείς του για το θέμα της υιοθεσίας και να την αποδεχτεί σε ένα βαθμό (αποδοχή). Τα συμπτώματα πέρα από τον ψυχολογικό, εμφανίζονται και στο σωματικό τομέα. Ως πιο συχνά αναφέρονται οι πονοκέφαλοι, το άσθμα, οι διατροφικές διαταραχές (ανορεξία- βουλιμία) και ο πόνος στην κοιλιά που μπορεί να εκδηλώνεται και με εμετό. Αυτό σημαίνει πως χρειάζεται χρόνος προκειμένου να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και να ξεπεράσει επίσης το μετατραυματικό στάδιο της κατάστασης.
Αντιμετώπιση από θετούς γονείς
Το κλειδί για την εξομάλυνση και αντιμετώπιση των αντιδράσεων των παιδιών βρίσκεται στο χειρισμό των θετών γονέων. Η συμπεριφορά τους είναι αυτή που θα βοηθήσει το παιδί. Ξεκινώντας από το βασικό, τον πυρήνα, την ανάγκη τους να αποκτήσουν ένα παιδί που θα ολοκληρώσει την οικογένειά τους και θα δεχτεί την αγάπη που θέλουν να δώσουν, οι γονείς που θα υιοθετήσουν έχουν ήδη χτίσει τα θεμέλια. Το παιδί που θα μάθει ότι είναι υιοθετημένο θα έχει πολλές απορίες και ψυχολογικές διακυμάνσεις. Νιώθει σε μεγάλο βαθμό την εγκατάλειψη και την απογοήτευση. Οι γονείς επομένως πρέπει να ξέρουν ότι δε θα είναι εύκολο στην αρχή και ότι θα πρέπει να το καθησυχάζουν συνέχεια τονίζοντάς του πόσο ξεχωριστό το θεωρούν και ότι το επέλεξαν ακριβώς για αυτό το λόγο έτσι ώστε να προστατέψουν την αυτοεκτίμησή του και να άρουν το αίσθημα της μείωσης. Λόγω επίσης των ερωτημάτων που θα δημιουργηθούν και την ανάγκη του παιδιού για ολοκλήρωση της ταυτότητας και κάλυψης των κενών, θα πρέπει οι γονείς ανάλογα με την ηλικία πάντα, να παραθέσουν αρκετά στοιχεία που θα καλύψουν τις απορίες του και να επανέρχονται στο ζήτημα όποτε το παιδί το έχει ανάγκη προκειμένου να αφομοιωθούν όλες οι παράμετροι. Εκτός από τις απορίες, καλό θα είναι οι γονείς να παροτρύνουν τα παιδιά να εξωτερικεύουν αυτά που αισθάνονται και να μην κλείνονται στον εαυτό τους, ενώ επίσης χρειάζεται να εντάξουν το παιδί στο οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον παρέχοντάς του έτσι το αίσθημα ασφάλειας, σιγουριάς και του ανήκειν σε μια οικογένεια. Αυτό μπορεί να γίνει με επισκέψεις σε συγγενείς, με την τοποθέτηση φωτογραφιών στους τοίχους, με συζητήσεις που αφορούν την οικογένεια στις οποίες έχει βασική θέση το παιδί και με την ενθάρρυνση του παιδιού να αποκαλεί τους γονείς «μαμά» και «μπαμπά». Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται και ο χειρισμός των τιμωριών και η συνέπεια αναφορικά με την ώρα επιστροφής των γονιών στο σπίτι ή των κανονισμένων δραστηριοτήτων της οικογένειας. Το παιδί που έχει χάσει την εμπιστοσύνη του έχει ανάγκη από τη σταθερότητα, την ειλικρίνεια και την αλήθεια. Έχει ανάγκη του να ξέρει πως δεν είναι το μοναδικό που ζει αυτήν την κατάσταση και να μη νιώθει διαφορετικό ή άτυχο. Γι’ αυτό και δεν πρέπει να κρατηθεί μυστικό το θέμα της υιοθεσίας του, για να μη θεωρήσει ότι η συγκεκριμένη κατάσταση είναι άσχημη ή ντροπιαστική.
Ψυχολογική κατάσταση θετών γονέων
Η ψυχολογία που έχουν οι θετοί γονείς σε αυτές τις καταστάσεις είναι αρκετά περίπλοκη και δυσάρεστη, καθώς πρέπει να αντιμετωπίσουν ταυτόχρονα τις δικές τους σκέψεις και τα συναισθήματα των παιδιών τους. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ταυτίζονται τα συναισθήματα και να εμπλέκονται. Πολλοί γονείς νιώθουν τύψεις ή «λιγότεροι» επειδή δεν έχουν γεννήσει το παιδί τους, κάτι που εντείνεται ακόμα περισσότερο όταν έρχονται αντιμέτωποι με τις εριστικές αντιδράσεις των παιδιών και τις κουβέντες με τις οποίες τους απαξιώνουν. Αυτό όμως που θα πρέπει να καταλάβουν οι γονείς είναι ότι το παιδί βιώνει μια πολύ δύσκολη συναισθηματική κατάσταση την οποία δεν του είναι εύκολο να διαχειριστεί, επομένως πρέπει να δείξουν υπομονή και να είναι προετοιμασμένοι για την απόρριψή τους από το παιδί, το οποίο έχει ήδη απαξιώσει το οικογενειακό μοντέλο. Κάτι επίσης που θα πρέπει να σκεφτούν είναι ότι όλα τα παιδιά κάποια στιγμή συγκρούονται με τους γονείς τους και τους απορρίπτουν και με τον ίδιο τρόπο που θα πονέσει ο βιολογικός γονιός, θα πονέσει και ο θετός. Ενώ στο άκουσμα επίσης της φράσης «Δεν είστε οι γονείς μου» δεν θα πρέπει να την εκλάβουν σοβαρά και αυτό γιατί πολλά παιδιά φαντάζονται ότι είναι υιοθετημένα πλάθοντας ιστορίες στο μυαλό τους. Όπως όλοι και το παιδί που έχει υιοθετηθεί κάνει αναζητήσεις και ψάχνει μέσα του τον εαυτό του και την ταυτότητά του. Κατά τη διάρκεια των αναζητήσεων αυτών θα πει και θα κάνει πολλά. Δεν πρέπει ο γονιός να εκλαμβάνει σοβαρά αυτά που λέγονται, αλλά να είναι δίπλα στο παιδί και να το βοηθήσει να ξεπεράσει την άσχημη ψυχολογία του. Γι’ αυτό πρέπει να «ξεχάσει» για λίγο πώς αισθάνεται και όλη του την προσοχή να τη δώσει στο μικρό πλάσμα.
Ψυχολογική υποστήριξη
Κάποιες φορές λόγω της ιδιαιτερότητας της κατάστασης και της δυσκολίας του χειρισμού καθώς είναι πρωτόγνωρη, ο γονιός μπορεί να νιώσει ότι δεν μπορεί να αντεπεξέλθει μόνος του σε αυτά που αντιμετωπίζει. Οι επιστήμονες συμφωνούν πως για να προβλεφθούν μελλοντικά προβλήματα, θα είναι καλό να απευθυνθούν οι γονείς σε κάποιον ειδικό που θα δει εξατομικευμένα την κατάσταση και θα δώσει τις κατάλληλες συμβουλές για τον καλύτερο χειρισμό της. Είναι πολύ καλύτερο να μιλήσουν οι γονείς με κάποιον που ήδη ξέρει από το να προσπαθούν να ανακαλύψουν μόνοι τους τον τρόπο προσέγγισης, γιατί ο λάθος χειρισμός μπορεί να έχει άσχημα αποτελέσματα. Εκτός από τους ειδικούς υπάρχουν και διάφορα παιδικά βιβλία που πραγματεύονται το θέμα της υιοθεσίας και εντάσσουν το παιδί στην κατάσταση φυσιολογικά και ομαλά κάνοντάς του πιο εύκολη την αποδοχή του.
http://psgg.gr