Σε ολόκληρο τον κόσμο προσβάλλονται κάθε χρόνο περίπου 500.000 γυναίκες από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, με μέσο όρο ηλικίας τα 40 χρόνια, ενώ στην Ευρώπη ο συγκεκριμένος τύπος καρκίνου σκοτώνει μία γυναίκα κάθε 18 λεπτά. Ένας από τους κυριότερους παράγοντες που προκαλεί τον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου είναι ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus - HPV), τον οποίο αντιμετωπίζει ένα νέο εμβόλιο που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην αγορά.
Tι προκαλεί ο ιός HPV; Υπάρχουν πάνω από 100 διαφορετικοί τύποι του ιού HPV, οι οποίοι προσβάλλουν το δέρμα και τους βλεννογόνους του σώματος. Μερικοί από αυτούς προσβάλλουν τον τράχηλο της μήτρας, τον κόλπο και τα έξω γεννητικά όργανα της γυναίκας. Όταν οι γυναίκες νοσήσουν, οι ιοί αυτοί είτε καταπολεμούνται από το ανοσοποιητικό τους σύστημα και εξαφανίζονται, είτε δημιουργούν κονδυλώματα και αλλααγές στη δομή του γενετικού υλικού των κυττάρων (DNA). Πολλές φορές, μάλιστα, η λοίμωξη από τον ιό δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα. Αν η κατάσταση αυτή δεν διαγνωστεί και δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να δημιουργήσει προκαρκινικές αλλοιώσεις και να οδηγήσει στην ανάπτυξη καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας και στα έξω γεννητικά όργανα της γυναίκας. Πιστεύεται ότι το 50% του σεξουαλικά ενεργού πληθυσμού, θα έρθει σε επαφή με τον ιό HPV τουλάχιστον μία φορά κατά τη διάρκεια της.... ζωής του.
Από τι ακριβώς προφυλάσσει το εμβόλιο;
Το συγκεκριμένο εμβόλιο, προφυλάσσει από τη λοίμωξη μόνο από τους 4 βλαπτικότερους τύπους (6, 11, 16 και 18) του ιού HPV, οι οποίοι ενοχοποιούνται για την υψηλού βαθμού δυσπλασία του τραχήλου της μήτρας (δηλαδή προκαρκινική, μη φυσιολογική ανάπτυξη των κυττάρων), το καρκίνωμα του τραχήλου της μήτρας και τα κονδυλώματα των έξω γεννητικών οργάνων. Συγκεκριμένα, οι τύποι 6 και 11 του ιού είναι υπεύθυνοι για το 90% των κονδυλωμάτων, ενώ οι τύποι 16 και 18 για το 70% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας.
Όλες οι γυναίκες που μολύνονται από τον ιό HPV αναπτύσσουν καρκίνο;
Πρέπει να τονιστεί ότι από τις γυναίκες που μολύνονται από τους συγκεκριμένους 4 τύπους του ιού HPV, μόνο ένα ποσοστό θα αναπτύξει καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας, διότι υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συντελούν στη γρηγορότερη μετατροπή των κυττάρων του τραχήλου, τα οποία έχουν προσβληθεί από τον ιό, σε προκαρκινικά, όπως είναι το κάπνισμα, η παρουσία ταυτόχρονης λοίμωξης από τον ιό του έρπητα κ.ά.
Ποιοι θα πρέπει να εμβολιαστούν;
Το εμβόλιο συνιστάται κυρίως για κορίτσια ηλικίας 11-12 ετών, ενώ γενικότερα το εύρος των ηλικιών που προστατεύει αποδεδειγμένα είναι από τα 9 έως τα 26 έτη (σύμφωνα με την άδεια κυκλοφορίας του). Η χρησιμότητά του σε μεγαλύτερες ηλικίες δεν είναι γνωστή, αφού οι ανάλογες μελέτες δεν έχουν ολοκληρωθεί και δεν έχουν πάρει την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το εμβόλιο χορηγείται σε 3 δόσεις, μέσα σε διάστημα 6 μηνών.
Γιατί το εμβόλιο πρέπει να χορηγείται σε μικρή ηλικία;
Το εμβόλιο χορηγείται σε μικρή ηλικία, πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών (προτού τα κορίτσια να έλθουν σε επαφή με τον ιό), ώστε να μπορέσουν να αποκομίσουν τη μέγιστη δυνατή προστασία. Στο στάδιο αυτό της ζωής τους, το εμβόλιο μπορεί να προφυλάξει σχεδόν μέχρι 100% από τους 4 συγκεκριμένους τύπους του ιού, ενώ σε μεγαλύτερες ηλικίες η αποτελεσματικότητά του είναι μικρότερη, αφού η γυναίκα ενδέχεται να έχει ήδη μολυνθεί από τον ιό. Η ιδανικότερη ηλικία θεωρείται ότι είναι μεταξύ 11 και 12 ετών, οπότε υπάρχει άριστη ανοσογονικότητα, δηλαδή ικανοποιητική δημιουργία αντισωμάτων.
Τι γίνεται αν μια γυναίκα έχει ήδη μολυνθεί από κάποιο τύπο του ιού HPV;
Αν μια γυναίκα έχει μολυνθεί, για παράδειγμα, από τον τύπο 16 του ιού και στη συνέχεια εμβολιαστεί, τότε δεν προστατεύεται από τον συγκεκριμένο τύπο. Συνεχίζει, όμως, να προστατεύεται από τους υπόλοιπους τύπους που καλύπτει το εμβόλιο (6, 11 και 18).
Για πόσα χρόνια προστατεύει το εμβόλιο;
Σύμφωνα με τις έρευνες που έχουν ανακοινωθεί, το εμβόλιο προστατεύει για τουλάχιστον 5 χρόνια. Για επιπλέον χρόνια δεν υπάρχουν προς το παρόν κλινικά δεδομένα, οπότε δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν θα χρειαστούν συμπληρωματικές δόσεις του εμβολίου στο μέλλον.
Τα αγόρια και οι άνδρες θα πρέπει να εμβολιάζονται;
Προς το παρόν δεν υπάρχουν ολοκληρωμένες έρευνες για την προστασία που ενδέχεται να παρέχει το εμβόλιο στο αρσενικό φύλο (η άδεια κυκλοφορίας έχει δοθεί στο εμβόλιο για χορήγηση μόνο σε κορίτσια 9-26 ετών).
Από ποιες καταστάσεις δεν προστατεύει το εμβόλιο;
Το εμβόλιο δεν έδειξε να έχει θεραπευτική δράση και επομένως δεν είναι κατάλληλο για τη θεραπεία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, των δυσπλαστικών βλαβών του τραχήλου και του κόλπου, καθώς και των κονδυλωμάτων των έξω γεννητικών οργάνων. Επίσης, δεν παρέχει προστασία από τους υπόλοιπους τύπους του ιού HPV (το 30%, δηλαδή, των περιπτώσεων), από το 10% των κονδυλωμάτων και από τα υπόλοιπα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα (AIDS, σύφιλη κλπ).
Το εμβόλιο είναι αντικαρκινικό;
Όχι. Δεν πρόκειται για αντικαρκινικό, αλλά για προληπτικό αντιϊικό εμβόλιο, για την προστασία από συγκεκριμένους τύπους του ιού HPV (6, 11, 16 και 18), οι οποίοι ενοχοποιούνται για την πρόκληση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Το εμβόλιο έχει παρασκευαστεί με την τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA και δεν περιέχει ‘’ζωντανά’’ τμήματα ιών.
Όσα κορίτσια κάνουν εμβόλιο θα πρέπει να σταματήσουν τα τέστ Παπανικολάου (Pap test);
Σε καμία περίπτωση. Επειδή το εμβόλιο δεν προστατεύει από όλους τους τύπους του HPV ή επειδή ενδέχεται να υπάρχει ήδη μόλυνση από τον ιό, τα κορίτσια θα πρέπει να συνεχίσουν να επισκέπτονται το γυναικολόγο τους και να κάνουν κανονικά Pap test ή άλλες προληπτικές εξετάσεις.
Πόσο ασφαλές είναι το εμβόλιο και ποιες είναι οι παρενέργειές του;
Το εμβόλιο έχει δοκιμαστεί, προτού κυκλοφορήσει, σε περίπου 20.000 γυναίκες σε διάφορες χώρες του κόσμου, ηλικίας 9-26 ετών, και έχει παρουσιάσει ελάχιστες παρενέργειες όπως κοκκίνισμα, πρήξιμο, ναυτία ή έμετο, πονοκέφαλο, προσωρινή διανοητική σύγχυση, μικρό πόνο και φαγούρα στο σημείο της ένεσης, καθώς και ελαφρύ πυρετό, όπως τα περισσότερα εμβόλια, ενώ σοβαρότερα προβλήματα είναι σπάνια. Επίσης, δεν πρέπει να χορηγείται σε όσες γυναίκες έχουν αλλεργία σε κάποιο από τα συστατικά του ή είναι έγκυες.
Πόσα εμβόλια υπάρχουν στο εμπόριο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας;
Στα φαρμακεία κυκλοφορεί (Φεβρουάριος 2007) μόνο το τετραδύναμο εμβόλιο με την ονομασία Gardasil της εταιρείας Merck, το οποίο χορηγείται ενδομυϊκά, μόνο με συνταγή γιατρού, σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά από απόφαση της αρμόδιας Επιτροπής Φαρμάκων. Στην Ελλάδα πρόσφατα αποφασίστηκε από την Ειδική Γνωμοδοτική Επιτροπή η δωρεάν χορήγηση σε κορίτσια 11-12 ετών. Σε τελικό στάδιο κλινικών δοκιμών, όμως, βρίσκεται και το διδύναμο εμβόλιο (προφυλάσσει πλήρως από τους τύπους 16 και 18 του ιού HPV) της εταιρείας GlaxoSmithKline, που αναμένεται να κυκλοφορήσει στην αγορά τους επόμενους μήνες, με την ονομασία Cervarix.
Βιβλιογραφία: European Medicines Agency (Ευρωπαϊκή Επιτροπή Φαρμάκων για Ανθρώπινη Χρήση, Δημόσια Έκθεση Αξιολόγησης Gardasil), Center for Disease Control and Prevention (USA-CDC), American Cancer Society, Food and Drug Administration (FDA), National Cancer Institute.