Η Ιφιγένεια Θεοδώρου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και είναι απόφοιτος του
Τμήματος Γαλλικής Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. Το 1997
κυκλοφόρησε η συλλογή διηγημάτων της με τίτλο «Χρυσός, λιβάνι και
Σμύρνη», εκδ. Ίκαρος. Ακολούθησαν τα βιβλία «Μελέκ θα πει άγγελος», εκδ.
Ελληνικά Γράμματα (2001), το οποίο ήταν υποψήφιο για το βραβείο
μυθιστορήματος του περιοδικού «Διαβάζω» και «Γλώσσα από μάρμαρο», εκδ.
Ελληνικά Γράμματα (2005).
Η Τζένη βρίσκεται ξαφνικά στη Δαμασκό, έπειτα από παρότρυνση της μητέρας της, της Αμαλίας Ράλλη, για να κάνει ένα ταξίδι στα βήματα της Αγγλίδας Τζέιν Ντίγκμπι, που το αποκορύφωμα της περιπετειώδους ζωής της, στα μέσα του 19ου αιώνα, ήταν το ταξίδι της στη Συρία και ο έρωτάς της με τον κατά πολύ νεότερό της Βεδουίνο σεΐχη Ελ Μέζραμπ. Ξεναγός της θα είναι ο Ρωμανός Καφαντάρης, από Έλληνα πατέρα και μητέρα Σύρια, οι οποίοι είναι ιδιοκτήτες του τουριστικού γραφείου στην Αθήνα που διοργανώνει τη συγκεκριμένη εκδρομή στη Συρία. Όταν, κατά την επίσκεψή τους στην Παλμύρα, η Τζένη έχει ένα μικρό ατύχημα, καταφθάνει στη Δαμασκό η μητέρα της, για την οποία το ταξίδι αυτό είναι μια επανασύνδεση με το παρελθόν. Η Τζένη και ο Ρωμανός είναι περίπου συνομήλικοι, γύρω στα τριάντα, λίγο μεγαλύτερη εκείνη. Η Τζένη θέλει να ξεφύγει από μία αδιέξοδη σχέση με τον Στράτο Πανά – τον πιο πρόσφατο από τους δεσμούς της με παντρεμένους. Ο πατέρας της, ο ηθοποιός Μιχάλης Ράλλης, ποτέ δεν είχε χρόνο γι’ αυτήν (ή τη μητέρα της), αφοσιωμένος στο κυνήγι της καριέρας του και νεαρότερων γυναικών. Η Τζένη έχει μεγαλώσει με έλλειμμα αγάπης, καθώς και η μητέρα της, απογοητευμένη από τον Ράλλη, κάποια στιγμή την εγκατέλειψε και πήγε στο Λονδίνο όπου παντρεύτηκε έναν Εγγλέζο τζέντλεμαν. Η σχέση της Αμαλίας με την κόρη της δεν έχει αποκατασταθεί, αν και η Τζένη είναι εν μέρει εξαρτημένη από αυτήν. Το σκηνικό συμπληρώνει ο Ναντίμ, ο κοσμοπολίτης θείος του Ρωμανού που ζει ανάμεσα στη Βηρυτό και τη Δαμασκό και υπήρξε συμμαθητής της Αμαλίας στην Αθήνα, όπου ο πατέρας του υπηρετούσε τότε ως πρεσβευτής. Τα άλλα πρόσωπα της ιστορίας είναι η Νάντια, η μητέρα του Ρωμανού, δίδυμη αδελφή του Ναντίμ και (επίσης) συμμαθήτρια της Αμαλίας και η δυναμική Τίνα, η σύντροφος του Ναντίμ, η οποία εργάζεται σε μία μη κυβερνητική οργάνωση που βοηθά τους πρόσφυγες. Εκτός από την Τζέιν Ντίγκμπι που ενέπνευσε αυτό το ταξίδι αυτογνωσίας, θα λέγαμε, στη Συρία, το άλλο ιστορικό πρόσωπο που «συνδέει» το παρελθόν με το παρόν στο μυθιστόρημα είναι ο περίφημος Λόρενς της Αραβίας. Η δράση εκτυλίσσεται λίγο πριν (ή λίγο μετά) το ξέσπασμα της εξέγερσης στη Συρία (που κατέληξε σε εμφύλιο πόλεμο) και ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η «ανθρωπιστική επέμβαση» της Δύσης στη Λιβύη για την εκδίωξη του (δικτάτορα) συνταγματάρχη Καντάφι.
Η συγγραφέας αφηγείται με άνεση την ιστορία της, διανθίζοντας τη δράση με αναδρομές στο πλούσιο παρελθόν της Συρίας, το οποίο φαίνεται να γνωρίζει καλά. Οι περιγραφές της Δαμασκού, της Παλμύρας και άλλων πόλεων (που θα αποδειχθούν καταλυτικές για την πορεία των ηρωίδων της) μαρτυρούν μια γνώση του τόπου η οποία δεν μοιάζει να είναι επιφανειακή. Η Θεοδώρου δεν διστάζει να εκφέρει κρίσεις για την πολιτική κατάσταση στη Συρία, τις ελπίδες που γέννησε η ανάρρηση στην εξουσία του νεότερου Άσαντ, αλλά και για τα γεωπολιτικά συμφέροντα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ευτυχώς για μας, που διαβάζουμε τώρα το βιβλίο της, η κατάσταση δεν έχει ακόμα οριστικά κριθεί όπως στο Αφγανιστάν ή στο Ιράκ κι έτσι μπορούμε να ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο από αυτό που άφησε η δυτική εισβολή σε αυτές τις χώρες.
Ξαναγυρίζοντας στη «Γεύση της ερήμου» θα λέγαμε πως, ενώ η ιστορία είναι μάλλον συμβατική και υπάρχουν κάποιες υπερβολές στο ύφος, η συγγραφέας καταφέρνει να κρατήσει σταθερά το μυθιστόρημα σε ένα επίπεδο άνω του μετρίου, μπολιάζοντάς το με σκέψεις συγκροτημένες που ξεφεύγουν από την απλή εξιστόρηση μιας ερωτικής ιστορίας ή μιας πορείας προς τη λύτρωση μέσω δραματικών γεγονότων, εν μέρει αναμενόμενων. Τέτοιες είναι οι συγκινητικές «δύο πατρίδες» του Ρωμανού: «Τόσες μέρες ο Ρωμανός ξετύλιγε το υφάδι της δεύτερης πατρίδας του, την τριγυρνούσε σε νεκρές πολιτείες και σ’ έρημους δρόμους, σε χρωματιστές αγορές και τουριστικές ατραξιόν. Ανύποπτος, της μάθαινε την πατρίδα της, της έδειχνε τον τόπο τους, ό, τι αγαπούσε, μέσα από φακούς κοίλους, παραπλανητικούς αποφεύγοντας τους ανθρώπους. Όμως τώρα, στο πιο κρίσιμο σημείο, εδώ μπροστά στην έκρηξη, ανάμεσα στους συμπατριώτες του που δοκίμαζαν τα πρώτα τους βήματα στη διεκδίκηση και στην ανυπακοή, ο Ρωμανός πισωπατούσε, δίπλωνε χάρτες κι εγχειρίδια κι έτρεχε να κρυφτεί στην ασφάλεια της στεριάς του. Δεν θα πραγματοποιούσε ποτέ την υπέρβαση. Η Συρία θα έμενε πάντα το περιθώριο, το ανικανοποίητο, η μυστική χώρα του μυαλού και του ονείρου του. Εκεί που θα μπορούσε να δραπετεύει χωρίς να θεωρείται δραπέτης» (σελ. 357).
Η Τζένη βρίσκεται ξαφνικά στη Δαμασκό, έπειτα από παρότρυνση της μητέρας της, της Αμαλίας Ράλλη, για να κάνει ένα ταξίδι στα βήματα της Αγγλίδας Τζέιν Ντίγκμπι, που το αποκορύφωμα της περιπετειώδους ζωής της, στα μέσα του 19ου αιώνα, ήταν το ταξίδι της στη Συρία και ο έρωτάς της με τον κατά πολύ νεότερό της Βεδουίνο σεΐχη Ελ Μέζραμπ. Ξεναγός της θα είναι ο Ρωμανός Καφαντάρης, από Έλληνα πατέρα και μητέρα Σύρια, οι οποίοι είναι ιδιοκτήτες του τουριστικού γραφείου στην Αθήνα που διοργανώνει τη συγκεκριμένη εκδρομή στη Συρία. Όταν, κατά την επίσκεψή τους στην Παλμύρα, η Τζένη έχει ένα μικρό ατύχημα, καταφθάνει στη Δαμασκό η μητέρα της, για την οποία το ταξίδι αυτό είναι μια επανασύνδεση με το παρελθόν. Η Τζένη και ο Ρωμανός είναι περίπου συνομήλικοι, γύρω στα τριάντα, λίγο μεγαλύτερη εκείνη. Η Τζένη θέλει να ξεφύγει από μία αδιέξοδη σχέση με τον Στράτο Πανά – τον πιο πρόσφατο από τους δεσμούς της με παντρεμένους. Ο πατέρας της, ο ηθοποιός Μιχάλης Ράλλης, ποτέ δεν είχε χρόνο γι’ αυτήν (ή τη μητέρα της), αφοσιωμένος στο κυνήγι της καριέρας του και νεαρότερων γυναικών. Η Τζένη έχει μεγαλώσει με έλλειμμα αγάπης, καθώς και η μητέρα της, απογοητευμένη από τον Ράλλη, κάποια στιγμή την εγκατέλειψε και πήγε στο Λονδίνο όπου παντρεύτηκε έναν Εγγλέζο τζέντλεμαν. Η σχέση της Αμαλίας με την κόρη της δεν έχει αποκατασταθεί, αν και η Τζένη είναι εν μέρει εξαρτημένη από αυτήν. Το σκηνικό συμπληρώνει ο Ναντίμ, ο κοσμοπολίτης θείος του Ρωμανού που ζει ανάμεσα στη Βηρυτό και τη Δαμασκό και υπήρξε συμμαθητής της Αμαλίας στην Αθήνα, όπου ο πατέρας του υπηρετούσε τότε ως πρεσβευτής. Τα άλλα πρόσωπα της ιστορίας είναι η Νάντια, η μητέρα του Ρωμανού, δίδυμη αδελφή του Ναντίμ και (επίσης) συμμαθήτρια της Αμαλίας και η δυναμική Τίνα, η σύντροφος του Ναντίμ, η οποία εργάζεται σε μία μη κυβερνητική οργάνωση που βοηθά τους πρόσφυγες. Εκτός από την Τζέιν Ντίγκμπι που ενέπνευσε αυτό το ταξίδι αυτογνωσίας, θα λέγαμε, στη Συρία, το άλλο ιστορικό πρόσωπο που «συνδέει» το παρελθόν με το παρόν στο μυθιστόρημα είναι ο περίφημος Λόρενς της Αραβίας. Η δράση εκτυλίσσεται λίγο πριν (ή λίγο μετά) το ξέσπασμα της εξέγερσης στη Συρία (που κατέληξε σε εμφύλιο πόλεμο) και ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η «ανθρωπιστική επέμβαση» της Δύσης στη Λιβύη για την εκδίωξη του (δικτάτορα) συνταγματάρχη Καντάφι.
Η συγγραφέας αφηγείται με άνεση την ιστορία της, διανθίζοντας τη δράση με αναδρομές στο πλούσιο παρελθόν της Συρίας, το οποίο φαίνεται να γνωρίζει καλά. Οι περιγραφές της Δαμασκού, της Παλμύρας και άλλων πόλεων (που θα αποδειχθούν καταλυτικές για την πορεία των ηρωίδων της) μαρτυρούν μια γνώση του τόπου η οποία δεν μοιάζει να είναι επιφανειακή. Η Θεοδώρου δεν διστάζει να εκφέρει κρίσεις για την πολιτική κατάσταση στη Συρία, τις ελπίδες που γέννησε η ανάρρηση στην εξουσία του νεότερου Άσαντ, αλλά και για τα γεωπολιτικά συμφέροντα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ευτυχώς για μας, που διαβάζουμε τώρα το βιβλίο της, η κατάσταση δεν έχει ακόμα οριστικά κριθεί όπως στο Αφγανιστάν ή στο Ιράκ κι έτσι μπορούμε να ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο από αυτό που άφησε η δυτική εισβολή σε αυτές τις χώρες.
Ξαναγυρίζοντας στη «Γεύση της ερήμου» θα λέγαμε πως, ενώ η ιστορία είναι μάλλον συμβατική και υπάρχουν κάποιες υπερβολές στο ύφος, η συγγραφέας καταφέρνει να κρατήσει σταθερά το μυθιστόρημα σε ένα επίπεδο άνω του μετρίου, μπολιάζοντάς το με σκέψεις συγκροτημένες που ξεφεύγουν από την απλή εξιστόρηση μιας ερωτικής ιστορίας ή μιας πορείας προς τη λύτρωση μέσω δραματικών γεγονότων, εν μέρει αναμενόμενων. Τέτοιες είναι οι συγκινητικές «δύο πατρίδες» του Ρωμανού: «Τόσες μέρες ο Ρωμανός ξετύλιγε το υφάδι της δεύτερης πατρίδας του, την τριγυρνούσε σε νεκρές πολιτείες και σ’ έρημους δρόμους, σε χρωματιστές αγορές και τουριστικές ατραξιόν. Ανύποπτος, της μάθαινε την πατρίδα της, της έδειχνε τον τόπο τους, ό, τι αγαπούσε, μέσα από φακούς κοίλους, παραπλανητικούς αποφεύγοντας τους ανθρώπους. Όμως τώρα, στο πιο κρίσιμο σημείο, εδώ μπροστά στην έκρηξη, ανάμεσα στους συμπατριώτες του που δοκίμαζαν τα πρώτα τους βήματα στη διεκδίκηση και στην ανυπακοή, ο Ρωμανός πισωπατούσε, δίπλωνε χάρτες κι εγχειρίδια κι έτρεχε να κρυφτεί στην ασφάλεια της στεριάς του. Δεν θα πραγματοποιούσε ποτέ την υπέρβαση. Η Συρία θα έμενε πάντα το περιθώριο, το ανικανοποίητο, η μυστική χώρα του μυαλού και του ονείρου του. Εκεί που θα μπορούσε να δραπετεύει χωρίς να θεωρείται δραπέτης» (σελ. 357).
Εκδοτικός Οίκος
ΠΑΤΑΚΗΣ
Συγγραφέας
Κατηγορία
ISBN
978-960-16-4607-7
Σελίδες
477